Γύρη

Η µέλισσα, η κοινωνία της, αυτός ο τόσο σοφά οργανωµένος κόσµος που µε τα τόσα γλυκά και ωφέλιµα προϊόντα του, δηµιουργεί τόσα ερωτηµατικά, όσοι είναι και οι κάτοικοι της κυψέλης.

Η γύρη είναι ένα από τα πιο πολύτιµα προϊόντα της µέλισσας, ίσως το δεύτερο στη σειρά µετά το βασιλικό πολτό. 

Από µελισσοκοµικής πλευράς προκύπτει η ανάγκη για συγκοµιδή της γύρης για δύο βασικά λόγους. Ο ένας είναι για να καλύψει ο µελισσοκόµος τις ανάγκες των µελισσιών την περίοδο που υπάρχει έλλειψη στην έξω βοσκή και

ο άλλος για την αξιοποίηση της γύρης από τον άνθρωπο αφού είναι γνωστή και αποδεδειγµένη η θρεπτική και θεραπευτική της αξία, προσφέροντας ταυτόχρονα πρόσθετο εισόδηµα στο µελισσοκόµο.

Το φυλλάδιο αυτό, που ετοιµάστηκε στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράµµατος του Τµήµατος Γεωργίας,στοχεύει στην ενηµέρωση των µελισσοκόµων σχετικά µε τη χρησιµότητα της γύρης στις µέλισσες και στου καταναλωτές, έτσι ώστε να µπορέσουν να αξιοποιήσουν µε τον καλύτερο τρόπο το πολύτιµο αυτό προϊόν των µελισσών που λέγεται γύρη.

Τι είναι η γύρη

Η γύρη έχει φυτική προέλευση και βρίσκεται στα άνθη των φυτών. Αποτελεί το αρσενικό στοιχείο του άνθους και είναι το µέσον µε το οποίο το αρσενικό γενετικό υλικό των φυτών µεταφέρεται από τα αρσενικά (στήµονες) στα θηλυκά (ύπερος) πολλαπλασιαστικά όργανα των φυτών για να γίνει η γονιµοποίηση και να δέσει ο καρπός.

Η γύρη βρίσκεται στους ανθήρες στην άκρη των στηµόνων, υπό µορφή σκόνης, σε διάφορα χρώµατα και σχήµατα ανάλογα µε το είδος του φυτού. Είναι µια λεπτή σκόνη, µια ατέλειωτη ποσότητα µικρών κόκκων µε παράξενα καλλιτεχνικά σχήµατα που πολλές φορές µοιάζουν µε σεληνιακό τοπίο. Οι γεύσεις της γύρης είναι διάφορες, στις πιο πολλές περιπτώσεις είναι πικρή και λίγο άγευστη. Μερικές φορές όµως, ανάλογα από τα φυτά

απ’ όπου προέρχεται, είναι γλυκιά και γευσάτη.

Στον τόπο µας τα πιο πλούσια φυτά σε παραγωγή γύρης είναι η Ξυσταρκά (λεούδκια), το Ρούδι, η Κονυζιά, το Μαζί, η Αντρουκλιά (Κουµαριά), η Λατζιά και πολλά άλλα εποχικά, όπως η Λαψάνα, το Ξινούδι και οι Λαλέδες.

Συγκοµιδή και αποθήκευση της γύρης

Οι µέλισσες συλλέγουν τη γύρη από τα άνθη για να τη µεταφέρουν στη φωλιά τους και να τη χρησιµοποιήσουν ως βασικό είδος διατροφής. Αυτή που τους περισσεύει αποθηκεύεται για να χρησιµοποιηθεί αργότερα. Η γύρη αποτελεί βασικό στοιχείο της διατροφής των µελισσών και του γόνου τους, ειδικά στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης των προνύµφων. Επίσης, η γύρη αποτελεί την αποκλειστική πρωτεϊνική τροφή των ενήλικων µελισσών γιατί σ’ αυτή περιέχονται πρωτεΐνες, λίπη, ανόργανα και άλλα συστατικά που θεωρούνται αναγκαία για

την ανάπτυξη, διατήρηση και λειτουργία του οργανισµού τους, σε αντίθεση µε το µέλι που είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες και χρησιµεύει σαν πηγή ενέργειας. 

Πίνακας 1: Σύνθεση της γύρης

Για τη συλλογή της γύρης οι µέλισσες χρησιµοποιούν το τρίχωµα του σώµατος τους. Κινούνται γρήγορα πάνω στο λουλούδι και µε τη βοήθεια των πίσω ποδιών µαζεύουν τη γύρη, τη βρέχουν µε λίγο νέκταρ που βρίσκεται στα λουλούδια και την πλάθουν σε µικρά µπαλάκια για να τη µεταφέρουν στη φωλιά τους, αφού προηγουµένως την τοποθετήσουν πάνω στα άγκιστρα των πίσω ποδιών τους.

Η ποσότητα της γύρης που µαζεύεται από τις µέλισσες είναι µεγάλη. Ένα κανονικό σµήνος µελισσών κάθε χρόνο µπορεί να µαζέψει περίπου 25-30 κιλά γύρη. Η ηµερήσια συγκοµιδή ενός κανονικού σµήνους σε περίοδο πλούσιας ανθοφορίας είναι δυνατό να φτάσει τα 300 γραµµάρια. Κάποιες ποσότητες χρησιµοποιούνται άµεσα για τη διατροφή του γόνου και των µελισσών και κάποιες άλλες αποθηκεύονται στην κηρήθρα σε κελιά που γεµίζουν µέχρι τη µέση. Το υπόλοιπο του κελιού το γεµίζουν µε µέλι για να χρησιµοποιηθούν τόσο το µέλι όσο και η γύρη

αργότερα.

Μάζεµα γύρης από το µελισσοκόµο

Οι µέλισσες στον τόπο µας συλλέγουν την περισσότερη γύρη κατά τους µήνες Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο ακόµη και τον Ιούνιο. Μεγαλύτερη απόδοση συγκοµιδής γύρης επιτυγχάνεται κατά τις µεσηµβρινές ώρες. Το µάζεµα της γύρης γίνεται µε τη βοήθεια ειδικού συλλεκτικού µηχανισµού (γυρεοπαγίδα) που τοποθετείται στην είσοδο της κυψέλης. Οι µέλισσες µπορούν να περάσουν από το άνοιγµα της παγίδας χωρίς όµως να µπορεί να περάσει και

το φορτίο τους δηλαδή η γύρη. Έτσι η γύρη πέφτει κάτω σε ειδικό χώρο της παγίδας και µαζεύεται από το µελισσοκόµο κάθε απόγευµα. Η γύρη πρέπει να µαζεύεται από το µελισσοκόµο κάθε µέρα και αφού γίνει ο καθαρισµός από τυχόν ξένα σώµατα να αποθηκεύεται.

∆ιατήρηση και φύλαξη της γύρης

Υπάρχουν δύο τρόποι διατήρησης της γύρης. Ο πιο απλός είναι η τοποθέτηση της αµέσως µετά τη συλλογή και τον καθαρισµό στον καταψύκτη όπου µε την κατάψυξη έχουµε σταθερή και σίγουρη διατήρηση. Άλλος τρόπος διατήρησης της γύρης είναι η αποξήρανση της. Η φρέσκια γύρη περιέχει αρκετή υγρασία, έχει πρωτεΐνες και σάκχαρα πράγµα που βοηθά την ανάπτυξη µυκήτων (µούχλας). Η αποξήρανση της γύρης πρέπει να γίνει µετά τον καθαρισµό και σε θερµοκρασίες που να κυµαίνονται µεταξύ 20° – 25° Κελσίου. Κατά την περίοδο της

αποξήρανσης, εάν δεν υπάρχει ο ειδικός θάλαµος, η γύρη σκεπάζεται από φύλλα χάρτου για να µη σκονίζεται. Η αποξήρανση δεν γίνεται ποτέ στον ήλιο. Επίσης, κατά την περίοδο της αποξήρανσης λαµβάνονται µέτρα κατά των µυρµηγκιών γιατί προτιµούν πολύ τη γύρη και της κάµνουν µεγάλη ζηµιά.

Η αποξηραµένη γύρη αποθηκεύεται σε βάζα ή σάκους πλαστικούς και φυλάγεται σε χώρο µε χαµηλή θερµοκρασία 4° Κελσίου. Βέβαια η φρέσκια γύρη διατηρεί πιο ψηλή τη βιολογική της αξία και τα ωφέλιµα συστατικά.

Χηµική σύνθεση της γύρης

Οι πολύτιµες θρεπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες της γύρης, τόσο για τις µέλισσες όσο και τον άνθρωπο, οφείλονται σε µεγάλο βαθµό στο είδος των φυτών από τα οποία προέρχεται. Η γύρη των αρωµατικών φυτών

θεωρείται ότι έχει τις πιο πολλές θρεπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες, σε σύγκριση µε τα κωνοφόρα των οποίων

η γύρη δεν προτιµάται σχεδόν καθόλου από τις µέλισσες. 

Πίνακας 2: Βιταµίνες, µεταλλικά στοιχεία και αµινοξέα στη γύρη

Οι θρεπτικές επιδράσεις της γύρης στον ανθρώπινο οργανισµό

Τα πολλαπλά συστατικά που περιέχονται στη γύρη, µας πείθουν ότι η γύρη έχει µεγάλη θρεπτική αξία και πιστεύεται ότι κανένα άλλο φυτικό προϊόν δεν θα µπορούσε να την ανταγωνιστεί. Η γύρη θεωρείται και «φαρµακευτικό προϊόν» λόγω των πολλών ενζύµων, βιταµινών, ιχνοστοιχείων, φλαβονοειδών και αντιβιοτικών ουσιών που περιέχονται σ’ αυτή.

Τόσο η γεύση όσο και τα χρώµατα της γύρης ποικίλλουν γιατί συλλέγεται από διαφορετικά είδη φυτών. Πολλές φορές η γεύση της είναι γλυκιά, άλλες φορές ελαφρά πικρή ή ακόµα και πολύ πικρή. Στα χρώµατα συνήθως κυριαρχεί το κίτρινο, το πορτοκαλί, το λευκό και το σκούρο καφέ ή µαύρο.

Η γύρη πρέπει να καταναλώνεται στη φυσική της κατάσταση όπως ακριβώς την παίρνουµε από τις µέλισσες. Αν όµως αυτό δεν αρέσει τότε την αναµειγνύουµε µε διάφορα γλυκαντικά, όπως µέλι, παγωτό και ψιλοκοµµένα φρούτα ή τη διαλύουµε σε χυµό φρούτων. Βέβαια η ποσότητα της γύρης που µπορεί να πάρει ο άνθρωπος καθηµερινά δεν πρέπει να είναι µεγαλύτερη από ένα κουταλάκι του γλυκού το πρωί και ένα το βράδυ. Η ποσότητα αυτή πιστεύεται ότι καλύπτει της ηµερήσιες ανάγκες µας σε πρωτεΐνες, βιταµίνες και ιχνοστοιχεία.

Η κατανάλωση της γύρης πρέπει να ξεκινήσει µε µικρή ποσότητα µέχρι να την συνηθίσει το στοµάχι µας. Για να δώσει κάποια θετικά αποτελέσµατα πρέπει να συνεχιστεί η κατανάλωση της χωρίς διακοπή για 4-6 µήνες,

ανάλογα µε τις ανάγκες και την αντίδραση κάθε οργανισµού ξεχωριστά.

Η χρήση της γύρης επέφερε καταπληκτικά αποτελέσµατα σε αρκετές παθήσεις του ανθρώπινου οργανισµού.

∆ιάφορα δηµοσιεύµατα αναφέρουν ότι η γύρη έδωσε θετικά αποτελέσµατα κατά της ηµικρανίας, στη µείωση ή επαναφορά της όρεξης, στη ρύθµιση του βάρους, στη µακροζωία κ.ά. Επίσης, η γύρη χρησιµοποιείται ως

συστατικό σε διάφορες κρέµες και καθιστά το δέρµα απαλό.

Υπάρχουν και οι αρνητικές επιδράσεις, όπως στοµαχικές διαταραχές, έντονη οσµή των ούρων, εντερικά αέρια και κάποιες αλλεργίες που συνήθως παρουσιάζονται σε άτοµα µε αλλεργικές προδιαθέσεις από συγκεκριµένα φυτά από τα οποία δυνατό να µαζέψουν τη γύρη οι µέλισσες.